DE KUNST VAN HET VRIJMOEDIGE SPREKEN – Reeks voordrachten met Prof. Mattias Desmet
Vierdaagse reeks voordrachten met Mattias Desmet– DE KUNST VAN HET VRIJMOEDIGE SPREKEN.
De lucht van de 21ste eeuw is verzadigd van een sentiment van crisis: de war on terror, de bankencrisis, de klimaatcrisis, de metoo-crisis, de coronacrisis, de Oekraïnecrisis. De dreunende donderslag van de ene crisis galmt nog na als de bliksemschicht van de andere het wankele gebouw van de samenleving alweer treft.
Met elke crisis wordt de strijd om de waarheid bitsiger. De mainstream media claimen meer en meer het alleenrecht op de verhaalvorming. Alles wat niet past in het mainstream verhaal wordt als ‘fake news’ bestempeld door factcheckers, geridiculiseerd door ‘digital first responders’ en gemarginaliseerd aan de hand van een gestaag groeiend arsenaal aan stigma’s.
Dit is het credo van waaruit we in de workshops vertrekken: de voornaamste crisis is de crisis van de waarheid. En er is maar één manier om uit deze crisis te geraken: een hernieuwde, oprechte interesse in de act van het oprechte, verbindende spreken.
Het (on)vermogen om oprecht te spreken staat niet los van onze persoonlijke knopen en crisissen. De mens is in crisis in de mate dat hij er niet in slaagt om via woorden iets van zichzelf te geven aan de Ander. Men kan uiteindelijk slechts een echte bijdrage leveren aan het oplossen van de maatschappelijke crisis door de eigen persoonlijke crisis onder ogen te zien en – vooral – onder woorden te brengen. Dat is het basisprincipe waaruit we vertrekken.
Inhoud van de vierdaagse cursus
Ik ben mijn ganse leven bezig geweest met de effecten van spreken en taal op het menselijke wezen. Aan de universiteit heb ik vijftien jaar lang onderzoek gedaan naar de effecten van spreken, zowel op psychisch als op lichamelijk-biochemisch vlak. Zoveel is me duidelijk: spreken verandert de mens, in lichaam en ziel. Of beter: oprecht spreken verandert de mens. Het zorgt dat hij wordt wie hij is. Het stelt hem in zijn kracht, een kracht die hij nooit vermoedde in zichzelf. Het is in veel opzichten juist om te zeggen: we zijn ons spreken. Maak uw spreken krachtiger en zuiverder en je wezen wordt krachtiger en zuiverder.
Mahatma Gandhi is een historisch voorbeeld van de kracht van het oprechte spreken. In het begin van de autobiografie van Gandhi lees je dat hij geen enkel groot talent had – hij had geen mooi uiterlijk, was niet gezegend met een sterk lichaam, was niet bijzonder intelligent op school en hij was noch een goede schrijver, noch een goede spreker. En toch slaagde die man zonder enig groot talent erin om iets te doen wat geen leger ter wereld kon: hij kreeg de Britten weg uit Indië. Hij haalde die kracht uit zijn centrale grote passie en streven in zijn leven: zo oprecht mogelijk spreken. Zijn autobiografie draagt niet toevallig als titel ‘The story of my experiments on Truth’.
Oprecht spreken is een kunst – waarheidsspreken is een kunst. Het is niet de kunst van de retorhiek en ook niet de kunst van de poëzie. De kunst waarover ik het heb gaat niet over een grote vocabulair of linguistisch rafinement. De kunst waarover ik spreek werd door de antieke Grieken aangeduid als de Parrhesia – het vrijmoedige spreken. Ze gaat over de moed om via woorden de schijn te durven doorprikken, de moed om ditgene te zeggen dat iedereen aanvoelt maar niemand durft uitspreken. Het is dat soort spreken dat krachtiger maakt, charisma geeft en verbindend en bezielend werkt; het is dat soort spreken dat het kenmerk is van de ware leider, het is dat soort spreken dat van de mens een mens maakt en van de samenleving een echte samen-leving.
Dit soort spreken is in veel opzichten nog nooit zo ver af geweest als vandaag. En het is nog nooit zo belangrijk en noodzakelijk geweest. De wereld is in crisis, zowel op individueel als collectief vlak. Het aantal mensen met psychische problemen, in het bijzonder angst, depressie en burnout, is historisch hoog. Het psychische lijden aan de oppervlakte zijn een gevolg van een meer fundamenteel probleem: een veralgemeend gevoel van eenzaamheid, isolement en gebrek aan ervaring van zinvolheid en doel in het leven.
Op collectief vlak zien we iets gelijkaardigs. Sedert het begin van de 21ste eeuw zien we een wereld die van crisis naar crisis hinkt – de tereurcrisis, de kredietcrisis, de bankencrisis, de klimaatcrisis, de metoo-crisis, de coronacrisis, de Oekraïne-crisis en recentelijk de Israël-Palestina crisis.
En ook onder die oppervlakkige collectieve crisissen vind je een onderliggend crisis. De laatste paar eeuwen zagen we de opgang van een maatschappelijke elite die steeds meer op propaganda leunde om controle te krijgen over de bevolking. Die propaganda sloeg enorm aan omdat de bevolking in een vereenzaamde toestand was en worstelde met veralgemeend gebrek aan zinverlening. Op die manier ontstond er een ‘diabolisch pact’ tussen elite en bevolking dat leidde tot de opkomst van de grote totalitaire systemen van de twintigste eeuw – de sovjetunie en nazi-Duitsland – en dat heden ten dage leidt tot de opkomst van een nieuw soort, technocratisch totalitarisme.
Er is op individueel en collectief vlak eigenlijk maar één crisis: een crisis van de waarheid. En er is maar één oplossing: een herwaardering van de act van het oprechte spreken. In de vierdaagse reeks gaan we een scherpe psychologische theorie omtrent de effecten van spreken op de mens meegeven.
We gaan tonen hoe de mens eigenlijk constant in twee talige cycli gegrepen is. De eerste cyclus is de cyclus van het Ego en het rationele begrijpen. Die cyclus is cruciaal voor de mens, maar wie erin opgesloten zit en van rationeel begrip het ultieme antwoord op de grote vragen van het leven verwacht, verglijdt onvermijdelijk in angst, onrust (met typisch slapeloosheid als probleem), vervreemding, ervaringen van zinloosheid, psychisch isolement en irritatie en agressie. Dit is precies de reden waarom onze Verlichtingsmaatschappij – die rationeel begrip boven alles stelt – uiteindelijk tot alomtegenwoordige psychische miserie en ongezien ervaringen van eenzaamheid en zinloosheid leidt.
De tweede cyclus is de cyclus van de Ziel en de cyclus van de resonantie. Als de mens spreekt, draagt hij niet alleen op een rationele manier informatie over. De taal die hij produceert is, in haar muzikale dimensie, ook de drager van een zielsboodschap. Taal is de meest subtiele materialisatie van de ziel. Taal geeft de mens de mogelijkheid om een cyclische uitwisseling aan te gaan die de mens van ziel tot ziel verbindt, zonder dat hij zich blind staart op het register van de schijn en het Ego.
Die cyclus opent zich waar de mens het pad van het rationele begrijpen ten einde wandelt een overschakelt op een vorm van kennen die door Einstein als ‘Einfühlung’ werd aangeduid, een resonerend, empathisch kennen. De mogelijkheden van die vorm van kennen zijn welhaast onbeperkt. Dit wordt onder andere geïllustreerd in het spectaculaire leervermogen van jonge kinderen (jonger dan zes maanden) die om specifieke redenen de taal enkel als resonerend medium ervaren.
Naast een stuk theorie gaan we ook een aantal eenvoudige praktische oefeningen aanreiken die een eerste idee kunnen geven van hoe men de kunst van het oprechte, vrijmoedige spreken kan oefenen. Dit is uiteindelijk nog het meest verwonderlijke: het volhardend uitvoeren van eenvoudige oefeningen laat ons toe om te groeien in die meest centrale van alle menselijke vermogens, een vermogen dat een perspectief biedt om een uitweg te vinden uit zowel de individuele als de collectieve crisissen van onze tijd.
DATA :
-
Vrijdag 14 februari
-
Donderdag 27 februari
-
Vrijdag 28 maart
-
Vrijdag 25 april